Ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej powołano nowe rozwiązanie mające na celu zachowanie ciągłości przedsiębiorstwa, ochrony jego kontrahentów i pracowników na wypadek śmierci przedsiębiorcy. Praktyka pokazuje, że często w przypadku śmierci przedsiębiorcy dochodzi również do „śmierci” przedsiębiorstwa wskutek niemożności sprawnego zarządzania nim, nierzadko spowodowanego konfliktem pomiędzy spadkobiercami. Rozwiązaniem tego problemu ma być ww. ustawa, a właściwie instytucja zarządu sukcesyjnego.

Statystyki pokazują, że nowa instytucja jest bardzo potrzebna polskiej gospodarce, z uwagi na fakt, że firmy rodzinne stanowią w polskiej gospodarce najpopularniejszą formę działalności gospodarczej. Wypracowują one łącznie ok. 36 proc. PKB i zatrudniają co drugiego pracownika. Ponadto, spośród ponad 2 milionów firm wpisanych do CEIDG, właściciele prawie 230 tysięcy z nich mają ukończone 65 lat ¹.

Na czy to polega?

Zarządca sukcesyjny jest powoływany do prowadzenia spraw przedsiębiorstwa zmarłego przedsiębiorcy do momentu rozstrzygnięcia o jego dalszych losach przez spadkobierców. Celem więc ustanowienia zarządcy jest zapewnienie ciągłości działalności gospodarczej prowadzonej w ramach danego przedsiębiorstwa na wypadek śmierci przedsiębiorcy. Nowe przepisy mają zastosowanie nie tylko do jednoosobowych działalności gospodarczych, ale stosuje się je odpowiednio także do przedsiębiorców działających w spółkach cywilnych.

Kto może być zarządcą sukcesyjnym?

Ustawa nie przewiduje w tym zakresie specjalnych wymogów. Zarządcą może zostać osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Wykluczone zostały jedynie osoby, wobec których prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, lub środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem.

Jak ustanowić zarządcę?

Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest natomiast powołanie zarządcy sukcesyjnego, wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji oraz dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego. Pełnienie funkcji zarządca rozpoczyna od momentu wpisu do CEIDG.

Zarządca może zostać powołany przez przedsiębiorcę na dwa różne sposoby: poprzez wskazanie danej osoby albo zastrzeżenie, że z chwilą śmierci dany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym. Ustawodawca dopuścił także możliwość złożenia wniosku online za pośrednictwem Profilu Zaufanego lub przy użyciu podpisu elektronicznego. Dokładna instrukcja składania wniosku online znajduje się na stronie Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii pod tym linkiem.

W sytuacji, gdy przedsiębiorca nie powoła zarządcy w jeden z powyższych sposobów, po jego śmierci zarządcę mogą powołać następujące osoby:

- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub

- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek albo

- spadkobierca testamentowy albo zapisobierca windykacyjny przedsiębiorcy, którzy przyjęli odpowiednio testament albo zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z testamentem przysługuje im udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Powołanie z kolei zarządcy po śmierci może zostać dokonane tylko w formie aktu notarialnego, w terminie dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy. Inaczej uprawnienie do powołania zarządcy wygasa. Notariusz po powołaniu zarządcy składa informację do CEIDG.

Zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, w przypadku, gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego przez przedsiębiorcę albo z chwilą dokonania wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego po śmierci przedsiębiorcy przez opisane wyżej uprawnione do tego osoby.

Od kiedy obowiązują nowe przepisy?

Ustawa wejdzie w życie z dniem 25 listopada 2018 r.

Ewa Bednarek–Wojtal, Partner Zarządzający Kancelarii Prawnej Bednarek-Wojtal i Wspólnicy